لزوم تشکیل نظام آماری کشور
اغلب تولیدکنندگان آمار در کشور گاهی خودسرانه براساس و مفاهیم گوناگون و براساس تشخیص خود مبادرت به انجام فعالیتهای موازی نموده و لذا در انجام فعالیتهای موازی و تکراری آلوده بر اتلاف وقت و هزینه زیاد، آمارهای تولید شده نیز به لحاظ آنکه بی برنامه و ناهماهنگ با نیازها تولید شده اند، نه از دقت و صحت کافی برخوردارند و نه کارایی لازم را در بهره برداری به منظور تصمیم گیری و سیاست‌گذاری دارند.
مصرف کنندگان آمار نیز در بسیاری از موارد، تعاریف و مفاهیم آمارهای مورد نیاز خود را نمی‌دانند و به همین دلیل از آمارهای موجود بهره‌برداری کافی نکرده‌اند. به کرات مشاهده شده برخی از اشخاص حقیقی یا حقوقی فکر می‌کرده‌اند آمارهای مورد نیاز آنها موجود نیست اما این تفکر از یک سو به دلیل عدم آشنایی آنها با تعاریف و مفاهیم دقیق و از سوی دیگر عدم اطلاع از امکان ذخیره سازی اطلاعات آماری کشور بوده است. همچنین سیستم تولید و استفاده از آمارهای ثبتی یعنی آمار و اطلاعاتی که در جریان عملیات جاری سازمان‌های مختلف ثبت می‌شوند دارای این اشکال است که یا به‌طور صحیح ثبت نمی‌شوند و یا اگر هم صحیح ثبت می‌شوند، روش‌های مناسبی برای پردازش و انتقال آنها وجود ندارد.
بین فعالیتهای آماری کشور و فعالیتهای نظام برنامه‌ریزی کشور، هنوز هماهنگی وجود ندارد و این نه به دلیل قصور کارگزاران آماری و برنامه‌ریزی کشور بلکه به این دلیل است که اصوال نوعی عدم شفافیت قانونی در این ارتباط وجود دارد که ناخودآگاه موجب دوری آنها از یکدیگر شده است. ریشه مشکلات مزبور را می‌توان در فقدان برنامه‌ریزی فعالیت های آماری کشور دانست. هنوز در کشور برنامه منسجم و یکپارچه ای برای فعالیتهای آماری اعم از تشخیص نیازها، حجم فعالیت ها، نوع آمارگیری‌ها، بودجه، برنامه زمانی و مکانیزم‌های نظارتی آن تهیه و تدوین نشده‌است و چون هر کدام ازدستگاه‌ها بنا به تشخیص خود و به شکل سلیقه‌ای عمل می‌کنند، لاجرم اطلاعات متمرکزی از آمارگیری‌ها، حجم کار، بودجه و اعتبارات مصرفی، تعداد و نوع شاخص‌ها و اقالم آماری تولید شده و ظرف زمانی و مکانی آنها در دسترس نیست. فقدان برنامه ریزی فعالیت های آماری به نوبه خود ناشی از نبود یک نظام تصمیم گیری در این زمینه و یا به تعبیری فقدان نظام آماری مدون در کشور است.
از سوی دیگر واحدهای مستقل چون عملکردهای آماری مستقل دارند و با هم ارتباط ارگانیک و سیستماتیک ندارند، در قالب اصول و قواعد یکسان و متمرکز عمل نمی‌کنند و لذا جمعا، مجموعه‌ای به‌نام نظام آماری را تشکیل نمی‌دهند.
حلقه مفقوده ای که در این میان عامل از هم گسستگی است، نظام تصمیمگیری حاکم بر مجموعه فعالیتهای مزبور است که وجود خارجی ندارد و فقدان آن، شفافیت ارتباط بین واحدها، تقسیم کار و حدود و ثغور اختیارات و وظایف آنها را مخدوش ساخته است تنها در صورت تدوین و استقرار چنین نظامی است که می‌توان مبادرت به ساماندهی فعالیتهای آماری کشور و تدوین برنامه جامع فعالیتهای آماری نمود و از این رهگذر با تعیین سهم وظایف هر یک از واحدهای موظف به فعالیت آماری، امکان حداکثر بهره‌مندی از توان فنی و مدیریتی آحاد مزبور دسترسی به آمارهای مورد نیاز معتبر، به‌نگام و دقیق را فراهم ساخت.
طراحی نظام آماری
نقش روز افزون آمار و اطلاعات به عنوان پیش نیاز کلیه تصمیم گیریها، سیاستگذاریها و برنامه ریزیها بر کسی پوشیده نیست. این نقش در عصر اطلاعات به قدری بدیهی است که نظام آماری کشورها و حجم و کیفیت بانکهای اطلاعاتی آنها نه تنها یکی از مهمترین شاخصهای توسعه یافتگی کشورها به شمار می‌رود، بلکه متقابلا نیز سیاستگذاریها و برنامه ریزیهای توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها بدون در اختیار داشتن آمار کافی، صحیح، دقیق و به‌هنگام ممکن نیست. اهمیت اطلاعات آماری در تمامی امور برنامه‌ریزی اعم از سیاست‌گذاری، تعیین اهداف، خط مشی ها، هدایت امور اجرایی و در نهایت ارزیابی میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنها به‌قدری است که بسیاری اطلاعات آماری را عامل زیربنای برنامه‌ریزی به‌شمار می‌آورند و ایجاد یک نظام کارآمد و مؤثر در تولید و عرضه آمار را از الزامات اولیه و ضروری در برنامه ریزی می‌دانند.
مشاوره طرح های پژوهشی برای سازمان‌ها، شرکت ها، بانک ها، فروشگاه ها..
در هر سازمان بایستی برای نمایش کمی و کیفی عملکرد از داده ها و علم آمار استفاده کنند. اما متاسفانه در کشور ما بسیاری از سازمان ها آن طوری که می‌بایست از پایگاه داده‌ها که گاها میلیاردها فیلد را به خود اختصاص می‌دهند بهره برداری نمی‌کنند.
اما این امر می‌تواند در برنامه‌ریزی ها، مدیریت های کلان و تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد و همیشه باید مدنظر داشت که اطلاعات طلاست و قدرت نهفته شده در اطلاعات در دیگر شاخصهای توسعه یافت نمی‌شود.
در این راستا، شرکت پژوهشگران آمار راهبردی ساعی با ارائه خدماتی نظیر: جمع آوری و مرتب سازی داده ها، طراحی پرسشنامه، انجام نظرسنجی، شناسایی نقاط قوت و ضعف؛ و در مرحله بعد ارائه تحلیل های آماری و اقتصادی نظیر: نمودارها، فراوانی ها، روند تغییرات متغیرها در طول زمان، انجام آزمون های آماری، تحلیل مدل های اقتصادسنجی و …، سازمان ها و شرکت ها را در این زمینه یاری می‌کند.
طرح نظام آماری ایران
تعاریف و اهداف
ماده ۱– تعاریف و مفاهیم واژه ها و اصطلاحات مرتبط با این قانون به شرح زیر است:
۱. دستگاه اجرایی: دستگاه های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری.
۲. داده: واقعیتی که نتیجه آن معمولا به صورت کمّی (عددی) قابل ارائه است.
۳. ریزداده: داده‌ای در سطح عنصر آماری.
۴. آمارگیری: فعالیت نظام‌مند گردآوری یا دستیابی به ویژگی‌هایی از جامعه هدف در یک مقطع زمانی مشخص که به سه روش عمده سرشماری، آمارگیری نمون های و آمارگیری ثبتی مبنا انجام میشود.
۵. خدمات آماری: تمام یا قسمتی از خدماتی که در زمینه تولید، انتشار و توسعه آمار ها به عمل می‌آید.
۶. آمار: نوعی اطلاع است که از عملیات ریاضی بر روی داده ها حاصل میشود.
۷. آمار رسمی: کلیه آمارهای تولیدی واحدهای آماری رسمی است.
۸. آمار ملی: آن دسته از آمار های رسمی که در فهرست آمار های ملی درج شده است ملی تلقی میشود.
۹. ثبت: فهرست کاملی از تمام عناصر آماری درون یک جامعه هدف است. هر عنصر آماری دارای یک شناسه است تا امکان به روز شدن ثبت وجود داشته باشد.
۱۰. ثبت اداری: ثبتی درون سیستم اطلاعاتی یک سازمان که در راستای وظایف و اهداف اداری آن سازمان تشکیل شده است.
۱۱. ثبت آماری: ثبتی است که عموما از پردازش ثبت های اداری به‌دست می‌آید و در برخی موارد نیز این ثبت از ابتدا با هدف تولید آمار ایجاد میشود.
۱۲. آمار ثبتی مبنا: آماری است که از داده های یک ثبت آماری حاصل میشود.
۱۳. استفاده برای اهداف آماری: یعنی استفاده انحصاری از داده ها برای توسعه و تولید آمارهای رسمی، تحلیل های آماری و خدمات آماری، از جمله تمام فعالیت های ذکر شده در این قانون؛
۱۴. آمارگیری: عبارت است از گردآوری اولیه داده های فردی از پاسخ دهندگان یک جامعه مشخص توسط تولید کنندگان آمارهای رسمی که به طور اختصاصی برای اهداف آماری مشخصی با استفاده سیستماتیک از روش شناسی آماری انجام میشود؛
۱۵. داده های فردی: به معنی دقیق ترین سطح از داده‌ها درباره عناصر آماری است؛
۱۶. شناسه: مجموع های از ویژگی های است که امکان شناسایی انحصاری عنصر آماری از طریق نام، موقعیت دقیق مکانی یا شماره شناسایی را فراهم می‌سازد.
۱۷. انتشار آمار: فعالیت ایجاد دسترسی عمومی به آمار های رسمی، تحلیل های آماری، خدمات آماری و فرا داده ها را انتشار می‌گویند.
۱۸. تولید آمار: به معنای تمام فعالیت های مرتبط با جمعآوری، پردازش، تحلیل و ذخیره سازی داده ها ضروری برای تهیه آمار های رسمی است.
۱۹. توسعه آمار: به معنای فعالیتهای مربوط به ایجاد، تقویت و بهبود روش‌های آماری، مفاهیم، استانداردها و رویه‌های مورد استفاده برای تولید و انتشار آمارهای رسمی است.
۲۰. فرا داده: اسنادی است که از طریق ارائه اطلاعات مربوط به منبع داده‌ها، روش‌ها، تعاریف، طبقه-بندی‌ها و کیفیت داده‌ها، داده‌های آماری و فرایندهای آماری را با روشی استاندارد تبیین می‌کند.
۲۱. پاسخگویان: شامل افراد، خانوارها و هویت‌های خصوصی و عمومی است که در فعالیتهای جمعآوری داده توسط تولیدکنندگان آمارهای رسمی از آنها خواسته میشود اطلاعاتی درباره خود و فعالیت‌هایشان ارائه نمایند.
۲۲. کاربران: کاربران آمارهای رسمی شامل عموم مردم، رسانه‌ها، پژوهشگران، دانش‌آموزان و دانشجویان، صاحبان کسب و کار، مقامات ملی و محلی، سازمان‌های غیر دولتی، سازمان‌ها و نهادهای بین المللی و مقامات سایر کشورها است که آمارهای رسمی را دریافت می‌کنند یا به آن دسترسی دارند.
۲۳. شورا: شورای عالی آمار ایران
۲۴. سازمان: سازمان مرکزی آمار ایران
۲۵. واحد آمار و اطلاعات: بخشی از ساختار سازمانی دستگاه های اجرایی که یکی از وظایف آنها تولید آمار است.
۲۶. تولیدکننده آمار رسمی: مرکز آمار های ملی و واحد های آمار و اطلاعات دستگاه های اجرایی.
ماده ۲– هدف از این قانون ارائه چهارچوب قانونی برای تولید، انتشار و توسعه آمار های رسمی و ملی و تعیین ساختار، وظایف و نحوه ارتباط ارکان نظام آماری ایران است به گونه‌ای که متضمن تحقق اصول آمار های رسمی موضوع ماده (۴) این قانون باشد. ارکان نظام آماری
ماده ۳– ارکان نظام آماری ایران عبارتند از:
۱– شورای عالی آمار
۲– سازمان مرکزی آمار ایران
۳– مرکز آمار های ملی
۴- واحد های آمار و اطلاعات دستگاه های اجرایی اصول آمار های رسمی
ماده ۴– همه تولیدکنندگان آمار رسمی، باید طبق اصول اساسی زیر آمارهای رسمی را توسعه، تولید و منتشر کنند:
۱. استقلال حرفهای: تولیدکنندگان آمار های رسمی، به طور مستقل و بدون هرگونه فشار یا دخالت منابع سیاسی یا غیر آن، در توسعه، تولید و انتشار آمار ها از جمله در انتخاب منابع داده، مفاهیم، تعاریف، روش‌ها و طبقه‌بندی‌های مورد استفاده و زمانبندی و محتوای انواع انتشارات آماری تصمیمگیری می‌نمایند. تولیدکنندگان آمارهای رسمی مجازند در حوزه صلاحیت خود در مورد مسائل آماری و هرگونه استفاده نادرست یا سوء استفاده از آمارهای رسمی به طور عمومی اظهار نظر نمایند.
۲. بی طرفی و عینی بودن: آمارهای رسمی باید با روشی غیر جانبدارانه، بدون رتوش و قابل اتکا بر طبق استانداردهای حرفهای و بدون هرگونه ملاحظات یا اظهار نظرهای سیاسی توسعه یافته و تولید و منتشر شود. تمام کاربران باید دسترسی برابر و هم‌زمان به آمارهای رسمی داشته باشند.
۳. دقت و قابلیت اطمینان: آمارهای رسمی باید تا حد امکان بازتاب منصفانه، بی‌طرفانه و سازگار واقعیت‌ها و مبتنی بر معیارهای علمی مورد استفاده در انتخاب منابع، روش‌ها و فرآیندهای علاست.
۴. انطباق و مقایسه پذیری: به این معنی است که آمارهای رسمی باید از سازگاری بین‌المللی برخوردار بوده و قابلیت مقایسه در طول زمان و میان مناطق و کشور ها را داشته باشند.
۵. وضوح و شفافیت: آمارهای رسمی باید به گونه‌ای روشن و قابل فهم ارائه شود و روش‌ها و رویه‌های به‌کارگرفته شده به صورت شفاف در اختیار کاربران قرار گیرد؛
۶. محرمانگی آماری و استفاده انحصاری برای اهداف آماری: داده‌های فردی گردآوری شده یا دریافت شده توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی با اهداف آماری مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی باید محرمانه تلقی شده و صرفا برای اهداف آماری مورد استفاده قرار گیرند.
۷. مربوط بودن: آمارهای رسمی باید نیازهای فعلی و آتی کاربران را تأمین کرده و حق شهروندان در دسترسی به اطلاعات عمومی را محترم بشمارد.
شورای عالی آمار
ماده ۵– شورای عالی آمار ایران بالاترین نهاد سیاست‌گذاری و نظارتی نظام آماری کشور است که اعضاء آن به شرح زیر است:
۱- رئیس سازمان برنامه و بودجه
۲- رئیس کل بانک مرکزی
۳- وزیر امور اقتصادی و داراییها
۴- رئیس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
۵- رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی
۶- دادستان کل کشور
۷- رئیس سازمان مرکزی آمار
۸- رئیس مرکز آمار های ملی
۹- هفت نفر از خبرگان مرتبط شامل سه نفر اقتصاددان، سه نفر آمارشناس و یک نفر جامعه شناس به عنوان اعضای حقیقی
۱۰- رئیس سازمان صدا و سیما به عنوان نماینده جامعه رسان های کشور
۱۱- رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران
۱۲- رئیس اتاق تعاون ایران
ماده ۶– خبرگان عضو شورا توسط رئیس جمهور از بین واجدین شرایط به مدت ۵ سال تعیین می‌شوند. رئیس جمهور می‌تواند هر ۵ سال یکبار حداکثر دو نفر از خبرگان مذکور را به پیشنهاد شورای عالی آمار جایگزین نماید.
ماده ۷– تمام مذاکرات شورای عالی آمار به صورتی صوتی و تصویری ضبط و به همراه مکتوب جزئیات مذاکرات حداکثر یک روز پس از تاریخ جلسه در وبگاه شورا بارگذاری میشود.
ماده ۸– شرایط خبرگان عضو شورا به این شرح است:
۱- آمارشناسان از اعضاء هیأت علمی دانشگاه ها یا پژوهشگران برجسته مراکز پژوهشی دارای تجربه‌های علمی و پژوهشی کافی در حوزه آمار و نظام آماری یا از میان کارشناسان یا مدیران دارای سوابق برجسته (حداقل ۱۰ سال) در تولید آمار و آشنا با نظام آماری خواهند بود.
۲- اقتصاددانان و جامعه شناس عضو شورا از میان افراد شناخته شده در حوزه مربوطه و دارای تألیفات متعدد مبتنی بر کاربرد آمار های رسمی خواهند بود.
ماده ۹– عضویت خبرگان عضو شورا تنها در شرایط زیر خاتمه می‌یابد:
۱- پایان دوره عضویت در اجرای ماده (۶) این قانون
۲- استعفای عضو و پذیرش رئیس جمهور
۳- بیش از سه جلسه متوالی عدم حضور در جلسات بدون عذر موجه
۴- محکومیت قطعی مبنی بر ارتکاب جرائم عمدی یا محکومیت به حبس
۵- فوت عضو
۶- با رأی حداقل دو سوم اعضاء شورا به دلیل ضعف در انجام وظایف و تأیید رئیس جمهور
تبصره: در صورت خاتمه عضویت هر یک از اعضاء، عضو جایگزین به نحو مقرر در ماده ۵ منصوب خواهد شد.
ماده ۱۰– رئیس شورا از میان اعضاء، به انتخاب و پیشنهاد شورا و با حکم رئیس جمهور تعیین میشود.
ماده ۱۱– وظایف شورا به این شرح است:
۱. تعیین راهبردها و سیاست های کلان نظام آماری کشور
۲. تصویب «فهرست آمارهای ملی ایران»
۳. تصویب برنامه های میان مدت و بلندمدت توسعه آماری کشور
۴. تصویب دستورالعمل ها و تایید پیش نویس لوایح و آییننامه های مورد نیاز نظام ملی آمار
۵. اظهار نظر درباره مواد مرتبط با آمار و نظام آماری در قوانین و مقررات مختلف
۶. نظارت بر حسن اجرای قانون نظام آماری کشور
۷. پیشنهاد رئیس سازمان مرکزی آمار به رئیس جمهور
۸. بحث و تصمیمگیری درباره سایر موارد مرتبط به نظام آماری به پیشنهاد دبیر و تائید رئیس شورای عالی آمار
۹. تعیین مصادیق آمار رسمی محرمانه در موارد استثنایی.
تبصره– تعیین حدود محرمانگی شامل دوره زمانی، نحوه انتشار، سطح دسترسی و… به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب شورا می‌رسد.
ماده ۱۲– هرگونه پیشنهاد مصوبه هیأت دولت درباره آمارهای رسمی و ملی و نظام آماری منوط به اخذ نظر شورا پیش از طرح آن در هیأت دولت است و مجلس شورای اسلامی درباره قوانین مرتبط با آمارهای رسمی و نظام آماری باید نظرات شورا را اخذ نماید.
ماده ۱۳–۱. جلسات شورا حداقل هر سه ماه یکبار تشکیل و با حضور دو سوم اعضا رسمیت خواهد یافت و تصمیمات شورا با رای موافق اکثریت نسبی اعضای حاضر معتبر است.
۲. دستور جلسات شورا توسط دبیر تعیین میشود و پیشنهادات اعضا از زمان ارائه به دبیرخانه شورا حداکثر طی سه ماه در دستور جلسه قرار می‌گیرد.
۳. تشکیل جلسات شورا به صورت فوق‌العاده بنا به پیشنهاد هر یک از اعضاء به دبیر شورا و تأیید رئیس شورا صورت می‌پذیرد.
ماده ۱۴– مصوبات شورا در حدود وظایف و اختیارات مقرر در این قانون، برای همه ارکان نظام آماری لازم الاجرا است.
ماده ۱۵– دبیرخانه شورا در سازمان مرکزی آمار ایران تشکیل میشود. آییننامه اجرائی مربوط به این وظیفه توسط سازمان تهیه و به تصویب شورا خواهد رسید.
ماده الحاقی؛ در راستای اجرای وظایف نظارتی شورا و ارائه گزارش‌های ارزیابی عملکرد سازمان مرکزی آمار و سایر ارکان نظام اماری به شورا، کمیته‌های تخصصی ذیل شورا با عضویت خبرگان و مشاورین تشکیل میشود. ترکیب هر یک از کمیته‌ها، اختیارات، وظایف، نحوه برگزاری جلسات و سایر مقررات مربوط در چهارچوب دستورالعملی خواهد بود که توسط خبرگان تهیه به تصویب شورا می‌رسد. سازمان مرکزی آمار ایران
ماده ۱۶– سازمان مرکزی آمار ایران دارای شخصیت حقوقی مستقل است و از نظر تشکیلات اداری به طور مستقیم زیر نظر رئیس جمهور فعالیت می‌کند.
ماده ۱۷– وظایف سازمان به شرح ذیل است:
۱. ساماندهی و مدیریت انتشار آمار های رسمی و ملی
۲. پیگیری اجرای مصوبات شورای عالی آمار
۳. اجرای وظایف محوله توسط شورای عالی آمار
۴. تعیین مدیر مرکز آمار های ملی
۵. تهیه پیشنویس برنامه های میان مدت و بلندمدت توسعه آماری کشور
۶. تعیین اولویت های فعالیت های آماری سالانه کشور
۷. ارائه کمک ها و راهنمایی های فنی به دستگاه های اجرایی و مؤسسات بخش خصوصی
۸. تهیه پیشنویس «فهرست آمار های ملی ایران» و پیشنهاد بازنگری در آن مبتنی بر نیازهای آماری کشور
۹. تهیه و بازنگری شناسه هر یک از عناوین «فهرست آمار های ملی ایران»
۱۰. تهیه استاندارد های تدوین فراداده آمار های رسمی و ملی
۱۱. تهیه، به روزرسانی و ابلاغ تعاریف، مفاهیم، استانداردها، چارچوب ها و طبقه‌بندی‌های آماری مورد نیاز با همکاری تولیدکنندگان آمار های رسمی و ملی
۱۲. تهیه، به روزرسانی و ابلاغ ضوابط اجرایی برای تولید، انتشار و مستند سازی آمار های ملی با همکاری تولیدکنندگان آمار های ملی
۱۳. کنترل کیفی و نظارت بر فرایند تولید تا انتشار و مستند سازی آمارهای ملی
۱۴. ساماندهی و هدایت امور علمی و پژوهشی در حوزه آمارهای رسمی و ملی
۱۵. توانمندسازی حرفهای نیروی انسانی شاغل در فرایندهای تولید، انتشار و مستند سازی آمارهای رسمی نظام ملی آمار ایران
۱۶. ارتقای فرهنگ و سواد آماری در بین ارکان نظام آماری
۱۷. ظرفیت سازی فنی، تخصصی، علمی و پژوهشی در تولید و انتشار آمارهای رسمی کشور
۱۸. ارزیابی عملکرد اجرای برنامه‌های آماری
۱۹. ایجاد هماهنگی میان تولیدکنندگان آمارهای رسمی و همگرایی آمارهای رسمی
۲۰. تأیید صلاحیت و صدور مجوز فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی در حوزه فعالیتهای آماری قابل واگذاری به بخش غیر دولتی
ماده ۱۸– رییس سازمان مرکزی آمار ایران با پیشنهاد شورا و با حکم رئیس جمهور به مدت ۵ سال منصوب میشود.
تبصره– رئیس سازمان از میان مدیران باسابقه مراکز تولید آمار کشور که حداقل ۱۵سال سابقه مدیریتی در این مراکز دارد، انتخاب خواهد شد.
ماده ۱۹– مختومه شدن ریاست سازمان قبل از اتمام دوره، تنها در شرایط زیر ممکن است:
۱- استعفاء رئیس سازمان و پذیرش آن توسط رئیس جمهور
۲- ناتوانی یا ضعف در انجام وظایف بر اساس حکم دادگاه
۳- محکومیت قطعی مبنی بر ارتکاب جرائم عمدی یا محکومیت به حبس
۴- فوت
۵- خروج از تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران
۶- با رأی حداقل دو سوم اعضاء شورا به دلیل ضعف در انجام وظایف و تأیید رئیس جمهور.
ماده ۲۰– ساختار و تشکیلات سازمان متناسب با احکام این قانون به پیشنهاد شورا و تصویب سازمان اداری و استخدامی کشور ابلاغ خواهد شد.
ماد ۲۱– تولیدکنندگان آمارهای رسمی موظفند در انجام فعالیتهای آماری از ضوابط و استانداردهای مورد تأیید سازمان مرکزی آمار ایران شامل تعاریف، مفاهیم، روش‌ها، معیارها و طبقه بندی‌های ملی و بین المللی تبعیت نمایند.
مرکز آمار های ملی
ماده ۲۲– مرکز آمارهای ملی با هدف انجام وظایف زیر تشکیل میشود:
۱- تولید و انتشار آمارهای کلان مورد نیاز نظام برنامه‌ریزی که در واحدهای آماری دستگاه‌های تخصصی تولید نمی‌شود
۲- تضمین همگرایی آمارها
۳- اجرای طرح های آمارگیری
۴- انجام وظایف مربوط به عنوان نماینده رسمی کشور در نهادهای آماری بین المللی، برنامه‌های آماری
ماده ۲۳– سازمان وظیفه تهیه برنامه‌های میان‌مدت و بلندمت و برنامه سالانه آماری کشور برای ارائه به شورا را بر عهده دارد و در تهیه برنامه‌های مذکور ملاحظات زیر را در نظر می‌گیرد:
۱- هدف از این برنامه‌ها اجرای سیاست‌ها و راهبردهای کلان تعیین شده توسط شورا، پوشش نیازهای آماری برنامه‌ریزی کشور، توسعه و بهبود روش‌های تولید تا انتشار آمارهای رسمی و افزایش هماهنگی فعالیتهای آماری است.
۲- در تدوین برنامه ها، وظایف قانونی و توانمندی‌های تولیدکنندگان آمارهای رسمی در چارچوب وظایف قانونی آنها در نظر گرفته میشود
ماده ۲۴– برنامه سالانه نظام ملی آمار ایران هر سال توسط سازمان با کمک تولیدکنندگان آمارهای رسمی تهیه و حداکثر تا ۱۵ آبان سال پیش از اجرا به تصویب شورا می‌رسد. این برنامه موارد زیر را شامل میشود:
۱- فهرست و تغییرات آمار های ملی به همراه شناسنامه آن
۲- تقویم انتشار آمار های ملی
۳- وظایف و برنامه‌های تولیدکنندگان آمارهای ملی اعم از اجرای طرح‌های آمارگیری، فعالیتهای توسعه‌ای آمارهای ملی، ارزیابی و ارتقاء کیفی آمارهای ملی، مشارکت‌های بین‌المللی و…
۴- جزئیات وظایف تولیدکنندگان آمارهای ملی در قبال یکدیگر اعم از انتقال و اشتراک‌گذاری داده‌های ثبتی و نظیر آن
آمارگیری
ماده ۲۵– هر شخص حقیقی و حقوقی ساکن ایران و اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور مکلف است به عنوان یکی از مشمولین حقوق عمومی به پرسش های آمارگیری‌های رسمی کشور پاسخ صحیح در زمان مقرر بدهند. عدم همکاری اشخاص مذکور مشمول جرائم موضوع ماده ۴۹ این قانون خواهد بود.
ماده ۲۶– تولیدکننده آمار رسمی مکلف است از طریق آموزش و توجیه آمارگیران اطلاعات کافی درباره هدف و گستره آمارگیری و پرسشنامه و اقدامات مربوط به حفظ محرمانگی داده ها را در اختیار پاسخ دهندگان قرار دهد.
ماده ۲۷– سرشماری‌های عمومی به پیشنهاد سازمان و تائید شورا و به موجب فرمان رئیس جمهور انجام خواهند شد.
تبصره ۱– استفاده از خدمات افراد حقیقی و حقوقی برای اجرای سرشماری ها تابع آیین‌نام های خواهد بود که توسط سازمان تهیه و به تصویب شورای عالی آمار خواهد رسید.
تبصره ۲– دستگاه های اجرایی مکلفند به موجب فرمان رئیس جمهور، نیروی انسانی، ساختمان های مورد نیاز، وسایل نقلیه، وسایل مخابراتی و سایر تجهیزات مورد نیاز سرشماری های عمومی را برای مدت معین در اختیار مجری سرشماری قرار دهند.
آمار های رسمی و ملی
ماده ۲۸– تمامی آمار های تولیدی واحد های آماری رسمی است. آن دسته از آمار های رسمی که در فهرست آمار های ملی درج شده است ملی تلقی میشود.
تولیدکنندگان آمار های رسمی
ماده ۲۹– همه دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه ریزداده و اطلاعات آماری اداری مورد نیاز برای تولید آمار های رسمی کشور را بدون مطالبه ما به ازایی و به ترتیبی که درخواست‌کننده معین می‌کند به عنوان یکی از مصادیق حقوق عمومی در اختیار تولیدکنندگان آمارهای رسمی قرار دهند. تولیدکننده آمارهای رسمی موظف است ضمن ذکر هدف از استفاده از ریزداده‌های مورد نیاز بر اساس فهرست آمارهای رسمی، نیازها و زمانبندی مورد نظر برای دریافت ریزداده و اطلاعات آماری را به صورت مکتوب به بالاترین مقام دستگاه اجرایی اعلام کند و رونوشت آن را به سازمان مرکزی آمار ارسال نماید.
ماده ۳۰– مرکز آمار های ملی می‌تواند صرفا با هدف استفاده آمارهای ملی، ثبت‌های آماری را ایجاد و نگهداری کند. منظور از ثبت های آماری فهرست واحد های آماری و ویژگی‌هایشان، شامل شناسه‌هایی است که برای تولید آمار ضروری است.
ماده ۳۱– تمام دستگاه‌های اجرایی تولیدکننده آمارهای رسمی موظفند با تبدیل عناوین واحدهای فعال در زمینه آمار و اطلاعات و تجمیع آنها، با هماهنگی و تأیید سازمان اداری و استخدامی کشور نسبت به ایجاد واحد آمار و اطلاعات اقدام نمایند.
ماده ۳۲– مدیران واحدهای آمار و اطلاعات در سطح وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی اصلی به پیشنهاد مرکز آمارهای ملی و تأیید بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط، تعیین میشود. لیست واحدهای آمار و اطلاعات مذکور به پیشنهاد سازمان و تصویب شورا تعیین میشود.
محرمانگی آماری
ماده ۳۳– اطلاعات شخصی مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی گردآوری شده از طریق انجام آمارگیری‌ها توسط تولیدکنندگان آمارهای رسمی محرمانه است و به طور انحصاری برای اهداف آماری استفاد میشود. تولیدکنندگان آمار رسمی کشور به هیچ وجه نباید این داده‌ها و اطلاعات را در اختیار هیچ شخص حقیقی و حقوقی از جمله مراجع قضائی و مالیاتی قرار دهند و مطالبه این داده‌ها و اطلاعات و استناد به آنها توسط این مراجع مجاز نیست و تولیدکنندگان آمار رسمی مکلفند با رعایت اصل حفظ محرمانگی آماری در همه مراحل تولید و انتشار آمار های رسمی، اقدامات لازم را جهت جلوگیری از افشای اطلاعات قابل شناسایی فردی واحدهای آماری انجام دهند.
تبصره۱– تولیدکنندگان آمار رسمی مجاز هستند ریزداده های مربوط به آمارهای رسمی را با رعایت اصول محرمانگی منتشر نمایند. در صورت درخواست کاربران، تولیدکنندگان مکلف به ارائه ریزداده‌های آماری در تفصیلی‌ترین سطح ممکن با رعایت اصول محرمانگی هستند. اخذ هزینه توسط تولیدکنندگان آماری مجاز است.
تبصره ۲– آییننامه اصول محرمانگی توسط سازمان مرکزی آمار تهیه و حداکثر شش ماه پس از تصویب این قانون به تصویب شورای عالی آمار خواهد رسید.
ماده ۳۴– تولیدکنندگان آمارهای ملی مکلف به انتشار آمارهای ملی هستند و هیچ یک از آمارهای ملی محرمانه و طبقه بندی شده نیست مگر با تصویب شورا برای آمار خاص با تعیین دقیق ابعاد آن شامل دوره محرمانه بودن، سطح محرمانگی و… بر اساس آیین‌نامه‌ای که به این منظور توسط سازمان تهیه و به تصویب شورا می‌رسد.
کیفیت آمار های رسمی
ماده ۳۵– تولیدکنندگان آمارهای رسمی مکلف به ارزیابی و بهبود کیفی آمار های رسمی در ابعادی مانند مرتبط بودن، صحت، قابلیت اطمینان، به وقت بودن، دقت، شفافیت، وضوح، انسجام و مقایسه پذیری هستند.
ماده ۳۶– برای اطمینان از کیفیت آمارها، آمارهای رسمی باید بر مبنای استانداردهای مشترک و روش‌های هماهنگ مورد تأیید سازمان از نظر قلمرو، مفاهیم، تعاریف، واحدهای آماری و طبقه‌بندی‌های آمارهای رسمی، توسعه یافته و تولید و منتشر شود. این موضوع باید با اصول مندرج در ماده (۴) این قانون و استانداردهای آماری توافق شده بین‌المللی و تفاهم نامه‌ها، مطابقت داده شود.
ماده ۳۷– سیاست‌های تجدیدنظر و بازنگری در آمارهای رسمی توسط سازمان مرکزی آمار تهیه و منتشر میشود و تولیدکنندگان آمارهای رسمی موظف به رعایت آن هستند.
ماده ۳۸– تولیدکنندگان آمارهای رسمی مکلفند روش ها و منابع مورد استفاده در فرآیند تولید آمارها و همچنین داده های خروجی را به شیوه‌ای استاندارد مستند سازی نمایند. همچنین به نحوی فراداده‌ها را منتشر نمایند که کاربران اطلاعات کافی درباره منابع و روش‌های تولید آمارها و کیفیت آنها در اختیار داشته باشند.
ماده ۳۹– سازمان مرکزی مکلف است دستورالعمل «کیفیت آمار های رسمی ایران» را تهیه و پس از تصویب شورا به تولیدکنندگان آمار ابلاغ کند و بر اساس آن می‌تواند فرایند تولید همه آمارهای رسمی کشور را مورد نظارت قرار دهد.
ماده ۴۰– سازمان مرکزی مکلف است دستورالعملهای اجرایی تولید، انتشار و مستندسازی آمارهای ملی را تهیه و به روز رسانی کرده و پس از تصویب شورا، از اجرای آن در فرآیند تولید، انتشار و مستند سازی آمارهای ملی اطمینان حاصل کند. تنها آمارهایی که نشان کیفیت آمارهای ملی را داشته باشند می‌توانند در لیست آمارهای ملی قرار گیرند. فرآیند نظارت سازمان بر این آمارها یک فرآیند مستمر است و در دوره‌های زمانی مختلف که در دستورالعمل اجرایی هر یک از آمار ها تعیین شده است، نظارت صورت می‌گیرد.
قرارداد های دسته دوم
ماده ۴۱– تولیدکنندگان آمار های رسمی مجازند بخشی از فعالیت های تولید آماری خود را با اطمینان از رعایت همه ملاحظات اصول محرمانگی توسط طرف قرارداد، به اشخاص حقوقی مورد تأیید سازمان واگذار کنند. طرف قرارداد باید داده‌ها را به طور انحصاری تن ها برای انجام تعهدات مطابق قرارداد و برای مدت زمان تعریف شده در قرارداد استفاده و نگهداری کند.
ماده ۴۲– وظایف نظارتی سازمان مرکزی در زمینه کنترل کیفیت آمارهای رسمی و ملی می‌تواند از طریق خودارزیابی واحد های آماری، کنترل کیفی سازمان مرکزی یا کنترل کیفی اشخاص حقوقی مورد تأیید سازمان صورت گیرد.
انتشار آمار های ملی
ماده ۴۳– در انتشار آمارها، تولیدکنندگان آمارهای ملی مکلف به رعایت موارد زیر هستند:
۱- آمارهای ملی باید دقیقا منطبق با تقویم آماری موضوع ماده (۱۹) و اصول اساسی موضوع ماده (۳) این قانون و در تطابق با مفاد این ماده و ماده (۳۷) منتشر گردد به نحوی که دسترسی عمومی و برابر برای همه کاربران را فراهم نماید.
۲- تقویم انتشار هر یک از تولیدکنندگان آمارهای ملی در برنامه سالانه آماری کشور موضوع ماده (۱۹) این قانون از قبل مشخص و اعلام میشود. هرگونه انحراف از تقویم مذکور باید قبل از زمان انتشار تعیین شده در تقویم، مشخص و دلیل آن پس از تأیید سازمان به اطلاع عموم برسد و تاریخ های جدید اعلام شود.
ماده ۴۴– سازمان مرکزی آمار مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:
۱- سیاست های هماهنگ انتشار را تعیین و به تولیدکنندگان ابلاغ نماید
۲- اصطلاحات یکسان برای تولید تا انتشار آمارهای رسمی را اعلام نماید.
ماده ۴۵– در صورت درخواست نهادهای بین‌المللی و دستگاه‌های اجرایی از سازمان مرکزی آمار برای تولید آمار مورد نیاز آنها، سازمان می‌تواند آن را به تولیدکننده آمارهای مرتبط ارجاع دهد. تولیدکننده مربوط نیز مشروط به تأمین هزینه‌های تولید آمار مذکور توسط متقاضی و عدم اخلال در تولید و کیفیت آمارهای رسمی، آمار مذکور را تولید کرده و علاوه بر ارائه به متقاضی به صورت عمومی نیز منتشر خواهد کرد.
همکاری های بین‌المللی
ماده ۴۶– به منظور هماهنگ سازی ارتباطات و اطلاع رسانی‌های بین المللی در زمینه آمارهای رسمی، سازمان موظف است نسبت به تهیه دستورالعملهای اجرایی مورد نیاز اقدام و پس از تصویب در شورا با همکاری دستگاه های اجرایی نسبت به اجرا نمودن آن اقدام نماید.
ماده ۴۷– به منظور افزایش همکاری‌ها و روابط منطقهای و بین‌المللی، تولیدکنندگان آمار رسمی کشور موظفند در چارچوب آییننامه موضوع ماده (۴۶) این قانون به صورت فعالانه در نشست‌های کاری، کارگاه‌های آموزشی، مطالعات کارشناسی و همکاری‌های فنی با موسسات و سازمان مرجع منطقهای و بین المللی آمار رسمی مشارکت داشته باشند و جزییات این همکاری ها را به اطلاع سازمان برسانند.
مشوق‌ها، جرائم و تخلفات
ماده ۴۸– دستگاه‌های اجرایی مجازند به منظور ارتقای فرهنگ آماری و جلب مشارکت پاسخگویان آمارگیری‌ها، از محل اعتبارات مصوب مربوط نسبت به جبران خدمات و تشویق پاسخگویان، افراد موثر و دستگاه‌های اجرایی برتر در اجرای فعالیت های آماری به ویژه استقرار نظام جامع ثبت های آماری ایران اقدام نمایند.
ماده ۴۹– عدم همکاری اشخاص حقیقی و حقوقی در آمارگیری های مربوط به آمارهای رسمی یا ارائه پاسخ ناصحیح به پرسش‌ها مستوجب محرومیت از خدمات دولتی و عمومی و پرداخت جریمه نقدی است که جزئیات آن در دستورالعمل مصوب شورای عالی آمار مشخص میشود.
ماده ۵۰– هرگونه تخلف از مفاد این قانون، سوء استفاده از آمار ها و ریز داده های مربوط و عدم انجام تکالیف تعیین شده در این قانون و آییننامه ها و دستورالعمل های مربوط توسط تولیدکنندگان آمار های رسمی، دستگاه و افراد مسئول و مربوط مستوجب جرایمی است که در آییننامه مربوط به تخلفات (موضوع ماده ۴۹ این قانون) تعیین خواهد شد.
ماده ۵۱– بالاترین مقام دستگاه اجرایی مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این قانون و آئین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی آن در دستگاه های ذیربط و سازمان ها و مراکز وابسته و تابعه را بر عهده دارد. سازمان مرکزی آمار باید گزارش سالانه حاصل از نظارت بر حسن اجرای این قانون را به شورای عالی آمار ارسال کند.
ماده ۵۲– همه مسئولین و مقامات کشوری موظفند در اظهار نظرها، ارائه گزارش‌ها و تنظیم مدارک، اسناد و برنامه‌ها فقط به آمارهای رسمی کشور که منتشر شده است و یا سازمان های داخلی و بین‌المللی معتبر در مواردی که آمار رسمی وجود ندارد استناد نمایند. رئیس سازمان مرکزی آمار می‌تواند تخلف از اجرای این ماده را به اطلاع شورا و مسئولین یا دستگاه های نظارتی ذیربط برساند.
مقررات دوره انتقال
ماده ۵۳– به منظور اجرای مناسب این قانون اقدامات زیر صورت می‌گیرد:
۱- حداکثر دو ماه پس از ابلاغ قانون، اعضاء حقیقی شورای عالی آمار بر اساس شرایط مندرج در قانون توسط رئیس جمهور تعیین شوند.
۲- بلافاصله پس از انتصاب اعضاء، شورای عالی آمار جدید به ریاست مسن‌ترین عضو حقیقی شورا تعیین و در اولین جلسه رئیس شورا به مدت یک سال تعیین شود.
۳- به عنوان دستور کار دوم، رئیس سازمان مرکزی آمار از میان افراد واجد شرایط مندرج در قانون توسط شورا انتخاب و به رئیس جمهور جهت انتصاب معرفی میشود.
۴- آییننامه اجرایی قانون توسط شورا تصویب میشود. یکی از مواد آییننامه تشکیل کمیته اجرای قانون نظام آماری خواهد بود که با ترکیب رئیس سازمان مرکزی آمار، رئیس شورا و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی خواهد بود.
۵- کمیته اجرای قانون وظیفه پیادهسازی قانون تا استقرار کامل تشکیلات نظام آماری و تعیین تکلیف نحوه بهره‌برداری از منابع انسانی و امکانات فعلی نظام آماری از جمله مرکز آمار ایران موضوع قانون «مرکز آمار ایران» در این سازمان و مرکز آمار های ملی را بر اساس زمانبندی مصوب در آییننامه اجرایی را بر عهده خواهد داشت. پس از آن کمیته مذکور منحل و سایر مفاد آییننامه بر اساس زمانبندی مرتبط با نظارت شورا
و سازمان مرکزی اجرایی میشود.
تبصره_ اجرای مفاد قانون به نحوی باید صورت گیرد که اخلالی در جمعآوری، تولید و انتشار آمارهای کشور ایجاد ننماید.
ماده ۵۴- از تاریخ اجرای این قانون، قانون مرکز آمار ایران مصوب ۱۰/۱۱/۱۳۵۳ نسخ و تمامی قوانین و مقررات مغایر با احکامِ مندرج در این قانون لغو میشود.